Ove loše navike ozbiljno ugrožavaju zdravlje: Šteta nastaje ranije nego što se mislilo

Višedecenijsko istraživanje pokazuje da šteta koju uzrokuju pušenje, prekomjerno pijenje alkohola i fizička neaktivnostpočinje mnogo ranije nego što se prije pretpostavljalo.

Iako su neželjene zdravstvene posledice ovih navika na dugoročni period dobro poznate, istraživanje pruža dokaze da njihov negativan uticaj, iako ne tako ozbiljan, zapravo počinje u kratkom roku.

Mada nije iznenađujuće da cjelokupni životni period proveden u pušenju, prekomjernom pijenju i fizičkoj neaktivnosti može da dovede do lošeg zdravlja u starijem uzrastu, sada novo istraživanje pokazuje da ove navike mogu da izazovu zdravstvene probleme već sa 36 godina, uključujući uticaj na mentalno zdravlje. Efekti pušenja, alkohola i fizičke neaktivnosti

Istraživanje je analiza podataka iz “Jyväskylä longitudinal study of personality and social development”, koje je počelo da prati stilove života i zdravlje pojedinaca kao djecu u finskom gradu Jyväskylä 1959. godine. Na početku studije bilo je 326 učesnika, a 206 je ostalo na kraju prikupljanja podataka.

Analiza je koristila podatke o mentalnom i fizičkom zdravlju prikupljene od učesnika u uzrastima od 27, 36, 42, 50 i 61 godine. Učesnici su odgovarali na upitnike o simptomima depresije i opštem psihološkom blagostanju.

Fizičko zdravlje pojedinaca praćeno je putem metaboličkog rizika, koji je uzimao u obzir krvni pritisak, obim struka, lipide, holesterol i nivo šećera u krvi. Svi ovi parametri mogu da posluže kao biomarkeri za različite zdravstvene probleme ako su izvan normalnog opsega.

Od učesnika je traženo i da ocijene svoje zdravlje u prethodnoj godini.

Prekomjerno pijenje alkohola se definiše kao konzumiranje više od osam porcija alkohola nedjeljno za žene, odnosno 15 porcija za muškarce. Dovoljna fizička aktivnost se opisuje kao 150 minuta umjerenog do intenzivnog fizičkog aktivnosti nedjeljno, plus trening snage. Studija ne opisuje nijednu količinu pušenja kao zdravu.

Pojedinci koji su se bavili sva tri nezdrava ponašanja u vrijeme postavljanja pitanja, u bilo kojem uzrastu od 36 godina i stariji, iskusili su lošije mentalno i fizičko zdravlje u poređenju sa onima koji nisu dijelili ove navike.

Njihovi simptomi depresije su porasli za desetinu poena, psihološko blagostanje je opalo za istu količinu, a njihov metabolički rizik je porastao za 0,53 poena. Samoprocjena zdravlja opala je za 0,45 poena.

Za ljude čije su navike pušenja, prekomjernog pijenja i fizičke neaktivnosti opstale tokom dugog perioda, rezultati su bili značajno lošiji. Njihovi rezultati za depresiju porasli su za 0,38, osećaj blagostanja je dodatno opao za 0,15 poena, a metabolički rizik je skočio na 1,49. Njihova samoprocjena zdravlja takođe je patila, opadajući na 0,82.

Da li je jedna loša navika gora od druge?

“Iako su sve tri ponašanja očigledno štetna, teško je odlučiti koja je najštetnija. To je zato što uticaj svakog ponašanja može biti različito pogođen spoljnim faktorima”, rekao je dr med. David Katler, ljekar porodične medicine sa sertifikatom iz Providens Senta Džonsa zdravstvenog centra u Santa Monici, u Kaliforniji, koji nije bio uključen u studiju.

Dodao je da su rizici pušenja veći kod onih koji imaju druge respiratorne probleme. Rizici alkohola su veći kod onih sa poremećajem u upotrebi drugih droga, a uticaj fizičke neaktivnosti vjerovatno veći kod onih sa drugim zdravstvenim rizicima kao što su visok krvni pritisak, dijabetes i gojaznost.

Zanimljivo je da su, kako je izvestila prva autorka studije, Tiia Kekäläinen, sa Laurea Univerziteta primenjenih nauka u Vantaa, Finska, “kada smo analizirali ponašanja odvojeno, ona bila povezana sa različitim ishodima.”

“Pušenje je bilo povezano sa pogoršanjem mentalnog blagostanja, dok je fizička neaktivnost bila povezana sa negativnim zdravstvenim ishodima, a prekomjerno konzumiranje alkohola sa oba aspekta”, rekla je Kekäläinen, piše Medical News Today.

Studija napominje da može postojati i kružni efekat u kojem ove navike dovode do lošeg mentalnog zdravlja i obrnuto, što otežava razumijevanje uzroka i posledica.

Prestanak loših navika rano za bolje zdravlje

Studija jasno pokazuje da pušenje, pijenje alkohola i neaktivnost počinju da utiču na zdravlje već u mlađem uzrastu nego što bi moglo da se pretpostavi. Sadašnji izazov je da se prenese ta poruka publici u periodu života kada mogu da se osjećaju nepobjedivo.

“Što duže izlaganje, to više rizika za zdravlje i mentalno blagostanje to izaziva. Takođe, teže je promijeniti ponašanja kasnije kada postanu navike”, rekla je Kekäläinen.

Duvan glavni faktor obolevanja i umiranja od više bolesti

Upotreba duvana nedvosmisleno je glavni a preventabilni faktor rizika koji dovodi do prevremenog oboljevanja i umiranja. Nesporni su dokazi da je pušenje uzrok nastanka brojnih malignih oboljenja, širokog spektra kardiovaskularnih bolesti, da dovodi do moždanog udara, komplikacija trudnoće, hronične opstruktivne bolesti pluća i mnogih drugih poremećaja zdravlja, a sve ove bolesti, pored što se javljaju kod pušača, javljaju se i kod nepušača usled izlaganja duvanskom dimu objasnila je ranije za “Blic zdravlje” dr Anđelka Grujičić, specijalista socijalne medicine u Centru za promociju zdravlja Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd.

Osim što je broj jedan faktor rizika za karcinom pluća, prema riječima dr Grujičić, pušenje je dominantan faktor rizika za nastanak svih kardiovaskularnih bolesti.

“Ne smijemo da zaboravimo da je uticaj duvana, odnosno nikotina i ostali sastojaka duvanskih proizvoda, izuzetno veliki faktor rizika za nastanak oboljenja krvnih sudova, pa onda svih onih ishoda njihovog obolijevanja – infarkta miokarda, cerebrovaskularnog insulta, odnosno šloga… Materije iz duvana dovode do dodatnog zakrčenja krvnih sudova tako da stavljaju u veliki rizik osobe koje puše. Takođe, rizik su i za čitav spektar malignih oboljenja, ne samo rak pluća, koja imaju najdirektniju vezu. Duvan je povezan i sa rakom dojke, rakom bešike, bubrega…Veoma je široka lepeza malignih oboljenja koja su povezana sa pušenjem”, navela je tada dr Grujičić.

Sa druge strane, prestanak pušenja poboljšava zdravlje i smanjuje rizik od bolesti srca, pluća, raka i drugih oboljenja koji su povezani sa ovom štetnom navikom, i produžava život za 10 godina.

Zdravstvene koristi od prestanka pušenja tokom vremena

U roku od nekoliko minuta nakon što se ispuši poslednja cigareta, tijelo počinje da se oporavlja:

20 minuta nakon prestanka – puls i krvni pritisak padaju

12 sati nakon prestanka – nivo ugljen-monoksida u krvi pada na normalu

Dvije nedjelje do tri meseca nakon prestanka – cirkulacija se poboljšava i funkcija pluća se povećava. Rizik od srčanog udara počinje da se smanjuje

1 do 9 mjeseci nakon prestanka – kašalj i kratak dah se smanjuju

Godinu dana nakon prestanka – rizik od srčanih bolesti je prepolovljen

Dvije do pet godina nakon prestanka – rizik od raka usta, grla, jednjaka i bešike je prepolovljen. Rizik od moždanog udara pada na nivo osoba koje ne puše

10 godina nakon prestanka – upola je manja vjerovatnoća od umiranja od raka pluća nego kod osoba koje još puše. Rizik od raka pankreasa i bubrega se smanjuje

15 godina nakon prestanka – rizik od koronarne bolesti srca je isti kao kod nekoga ko ne puši

Uticaj alkohola

Kako je “Blic zdravlje” već pisalo, alkohol ne utiče samo na jetru, već i na cio sistem za varenje. Od upaljenih desni i refluksa kiseline do hroničnog pankreatitisa i smrtonosnih karcinoma, prekomerno pijenje je tihi uništavač zdravlja gastrointestinalnog trakta.

Prekomjerna konzumacija alkohola je ključni faktor rizika za više od 200 bolesti, uključujući cirozu jetre, pankreatitis i rak jednjaka, sa posebno teškim efektima na digestivni sistem. Više od polovine smrtnih slučajeva povezanih sa alkoholom povezano je sa gastrointestinalnim bolestima, što naglašava potrebu da se razume kako alkohol utiče na varenje.