Duge decenije arbitrarnih izraelskih politika su nanijele ogromnu ekonomsku štetu palestinskom narodu. Od prvih trenutaka okupacije, Izrael (okupator) je nametnuo hegemoniju nad svim sektorima palestinske ekonomije i primjenjivao svakodnevne mjere kako bi uskratio palestinkom narodu njegovu zemlju, vodu i prirodne resurse i uništio njihove domove i imovinu.
Ekonomska šteta uzrokovana okupacijom je postala svakodnevni ritual sa kojim narod Palestine mora da živi. U isto vrijeme, Izrael je besomučno širio svoja po međunarodnom pravu nelegalna naselja na palestinskoj teritoriji, i ogromna šteta od okupacije za Palesinski narod se nagomilava kako vrijeme prolazi.
Međutim, do ovog momenta, svi ovi nagomilani i novi troškovi nisu bili niti procijenjeni niti dokumentovani na sistematski i sveobuhvatan način.
Stoga ne postoji urgencija koja bi natjerala Izrael da prihvati svoju odgovornost kao okupatorske sile pod međunarodnim zakonom. Naprotiv, Izrael pojačava svoje arbitrarne mjere kako bi povećao ekonomsku štetu okupacije za palestinski narod i potpuno je indiferentan prema ovom problemu.
Zbog toga je Generalna skupština UN-a, u posljednjih 5 godina, usvojila pet uzastopnih rezolucija (20/69, 12/70, 17/20, 72/13 i 73/18) zahtijevajući od Konferencije Ujedinjenih nacija o trgovini i razvoju (UNCTAD) da procijeni ekonomsku štetu koju je palestinski narod pretrpio zbog izraelske okupacije i da dokumentuje te troškove u izvještajima prema Generalnoj skupštini.
U 2016. i 2018. godini UNCTAD je pripremio dva preliminarna izvještaja (A / 71/174 i A / 73/201), u kojima se ekonomska dimenzija okupacije opisuje kao djelovanje okupatora koje ima za cilj da konfiskuje imovinu, prirodne resurse i ekonomske benefite naroda koji je pod okupacijom.
Šteta od okupacije takođe nastaje i usljed mjera okupatora kojima ograničava sposobnost ljudi pod okupacijom da: koriste sopstvene prirodne resurse; dođu do svog radnog mjesta; se slobodno kreću u sopstvenoj domovini; da obavljaju trgovinu i ostale ekonomske poslove sa svojim komšijama i poslovnim partnerima.
Što je još pogubnije je da ove mjere ojačavaju ekonomsku zavisnost ne samo sadašnjih, već i budućih generacija, uskraćujući im najosnovnija ljudska orava, uključujući pravo na razvoj, pravo na rad, pravo na obrazovanje, bezbjednu vodu za piće, dostupnost hrane, nezagađenu okolinu i mnoga druga osnovna ekonomska ljudska prava.
Izraelske mjere su dizajnirane da uruše proizvodne sektore i da iskrive strukturu ekonomije na okupiranoj palestinskoj teritoriji.
U posljednje četiri decenije, udio poljoprivrede i industrije u BDP-u se smanjio više nego duplo, sa 37 na 16 procenata, dok je njihov doprinos zaposlenosti pao sa 47 na 20 procenata.
Okupatorske vlasti ne dozvoljavaju palestinskim proizvođačima da pristupe palestinskim teritorijama u Oblasti C, koja zauzima više od 60% Zapadne Obale. Prema podacima Svjetske banke, okupacija Oblasti C košta palestinsku ekonomiju 35% godišnjeg BDP-a (5 milijardi američkih dolara u 2017).
Zapadna Obala je izgubila najmanje 10% svoje najplodnije zemlje zbog izgradnje 712 kilometara dugog izraelskog zida koji leži ili na, ili istočno od granica iz juna 1967. Samo u januaru 2015. godine je 5,600 stabala voća iščupano ili uništeno, a ukupno je više od 2.5 milona prinosnih stabala voća iščupano iz korijena od 1967. godine (uključujući 800.000 stabala masline).
Palestincima je zabranjeno da održavaju ili prave bunare, dok Izrael izvlači više nego što je određeno Dogovorom iz Osla 1993 i konfiskovao je 82% Palestinske pijaće vode, primoravajući Palestince da kupuju sopstvenu vodu od Izraela čime pokrivaju 50% sopstvene potrošnje.
Izrael takođe ne dozvoljava Palestincima da koriste polja prirodnog gasa kod obale Gaze i uskraćuje im prava da istražuju naftu i gas i u Gazi i na Zapadnoj Obali.
U Gazi, Palestincima je zabranjen pristup do više od polovine obradive zemje i do 85% ribolovnih resursa. Prema izvještajima UNCTAD-a, direktna šteta tri izraelske vojne operacije nad Gazom između 2008. i 2014. je veća od vrijednosti svega proizvedenog u Gazi u toku tri godine.
Procjenjuje se da su ratovi 2008. i 2009. uništili više od 60% prozvodnih potencijala u Gazi, dok su vojni napadi 2014. uništili 85% onog što je preostalo. Ali ukupna šteta nanijeta uništavanjem je mnogo veća ako se indirektni troškovi gubitka ljudskog kapitala i budući prihodi uništenih proizvodnih potencijala uračunaju.
Preliminarne procjene UNCTAD-a ukazuju da je šteta prouzrokovana okupacijom vrijedna ne manje od proivodnje ukupne palestinske ekonomije u toku jedne godine. Drugim riječima, da nema okupacije, ekonomija okupirane palestinske teritorije bi mogla da proizvede barem duplo više u odnosu na sadašnju proizvodnju.
Međutim, treba naglasiti da su izvori za sve prethodne procjene studije koje nisu rađene u okviru jedinstvenog i sveobuhvatnog okvira koji prikuplja, istražuje, analizira, skladišti i dokumentuje sve tipove direktnih i indirektnih troškova okupacije u svim sektorima ekonomije.
Ono što je sigurno je da sve prethodne procjene samo načinju površinu ogromne i nagomilane štete nanesene palestinskom narodu zbog izraelske okupacije.
U ovom trenutku važno je naglasiti da: kao prvo, nikakva procjena štete od okupacije ne može i ne treba biti smatrana cijenom okupacije niti alternativom okončanju okupacije; kao drugo, nijedna procjena štete okupacije ne može biti više od djelimične procjene, obzirom da postoje troškovi koji nemaju novčanu vrijednost, poput gubitka domovine, ljudskih života, kulture, zajednice; kao treće, svrha određivanja štete od okupacije ne treba biti samo da bi se procijenila pretrpljena šteta ili da bi se dokumentovala prava palestinskog naroda, već takođe i za identifikovanje resursa i razvojnih potreba potrebnih za neutralisanje štete i destruktivnog uticaja okupacije.
Izvještaji i rezolucije Ujedinjenih nacija ukazuju na potrebu za uspostavljanjem i obezbjeđivanjem neophodnih resursa kako bi se kreirao okvir unutar sistema Ujedinjenih nacija sposoban za izvršenje tri kompleksna, povezana i ogromna zadatka: prvo, istorijsko ispitivanje, dokumentacija i periodično ažuriranje, u svim sektorima ekonomije i društva, svake akcije ili mjere okupatorske sila koja bi mogla prouzrokovati ekonomski trošak palestinskom narodu ili imati negativan uticaj; drugo, procjena i ažuriranje istorijskih, povratnih i novih ekonomskih troškova ovih mjera periodično i sistematično, na osnovu naučne metodologije zasnovane na dokazima; i treće, dokumentovanje ovih troškova i prava u godišnjim izvještajima Ujedinjenih nacija koji bi se mogli koristiti kao međunarodne, pravne i istorijske reference.
Informacije koje bi se mogle dobiti iz okvira koji “ispituje, procjenjuje, dokumentuje štetu od okupacije i prava palestinskog naroda”, su suštinska referenca koja bi trebala biti korištena kako bi se došlo do uspjeha u bilo kojim sadašnjim ili budućim pregovorima. Bez ovih informacija, pravedno rješenje za pitanje Palestine i njenog naroda se ne može postići, sveobuhvatan i trajan mir na Bliskom istoku ne može biti postignut, i „Dogovor vijeka“, niti dogovor bilo kojeg vijeka, neće uspjeti.
Autor je Mahmoud ElKhafif ekonomista u Ujedinjenim nacijama
