Foto: Gradska TV
Penzije u Crnoj Gori usklađuju se tri puta godišnje – 1. januara, 1. maja i 1. septembra – na osnovu kretanja zarada i inflacije, prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju (PIO). Fond PIO, prateći statističke podatke Monstata, utvrđuje procenat povećanja koristeći preciznu formulu za izračun visine usklađivanja. Tokom 2024. godine, penzije su bile usklađene sa skromnim procentima povećanja – 2,08 odsto u januaru, 1,93 odsto u maju i 2,4 odsto u septembru.
Najavljeno usklađivanje od 1. januara 2025. zahvaljujući primjeni programa Evropa sad 2, koji je već doveo do povećanja zarada, očekuje se da će procenat rasta penzija biti znatno veći nego u prethodnim ciklusima. Tačne cifre biće poznate nakon što Monstat objavi podatke o rastu zarada i inflaciji za relevantni period, kazao je direktor Fonda PIO Vladimir Drobnjak u intervjuu za Pobjedu.
Kakve su prognoze rasta penzija u januaru koje je premijer Milojko Spajić najavio?
Drobnjak: Sva prava, shodno Zakonu o PIO, usklađuju se tri puta godišnje i to 1. januara, 1. maja i 1. septembra na osnovu statističkih podataka o kretanju zarada i inflacije. Fond PIO prati statistiku koju objavljuje Monstat, posebno podatke o rastu zarada i podatke o inflaciji kako bi u skladu sa formulom za izračun visine usklađivanja utvrdio procenat povećanja penzija. Tokom 2024. godine penzije su usklađene 1. januara sa 2,08 odsto, 1. maja 1,93 odsto i 1. septembra 2,4 odsto.
Sljedeće usklađivanje treba da uslijedi od 1. januara. S obzirom da je primjena programa Evropa sad 2 već počela i da su zaposleni za oktobar 2024. godine primili uvećanu zaradu po novom obračunu i da će tako uvećana zarada biti isplaćena i za novembar i decembar, očekuje se veći procenat usklađivanja od prethodno nabrojanih usklađivanja iz 2024. godine.
Precizne podatke o povećanju penzija Fond PIO će objaviti nakon što zvanično Monstat objavi podatke o rastu zarada i stopi inflacije u prethodnom periodu.
Da li će penzije u 2025. godini biti redovne?
Drobnjak: Novac za isplatu svih prava obezbijeđen je budžetom Fonda PIO koji predstavlja sastavni dio Zakona o budžetu Crne Gore za 2025. godinu. Budžet Fonda PIO predstavlja procjenu godišnjih primitaka i izdataka pa je Fond PIO u obavezi da u skladu sa propisima u svojim poslovnim knjigama evidentira i iskazuje prihode po izvorima kao i rashode po namjeni, i da na osnovu toga pravi projekcije za izvještajne periode. U skladu s tim, Fond PIO je dostavio Ministarstvu finansija zahtjev za budžetskim sredstvima za 2025. godinu.
Uskoro će biti rasprava o prijedlogu budžeta Crne Gore za 2025. godinu u okviru kojeg je i Budžet Fonda PIO za 2025. godinu iznosi 783,70 miliona eura i za njega garantuje država Crna Gora. Pripremljen je u skladu sa limitima potrošnje datim u smjernicama makroekonomske i fiskalne politike za period 2024-2027. godine i omogućiće potpunu redovnost u isplati penzija u iznosima koje garantuje Zakon o PIO.
Koliki je deficit Fonda PIO? Kakva su očekivanja za naredni period?
Drobnjak: Za izvještajni period januar – novembar Fond PIO je izvršio ukupne rashode u iznosu od 670,55 milion eura od čega za penzije iznos od 666,77 miliona eura ili 99,87 odsto. Za isti period Fond PIO je evidentirao namjenske prihode u iznosu od 480,73 miliona eura kojima je pokriveno 71,69 odsto ukupnih izdataka. Namjenski prihodi su prihodi kojima je unaprijed zakonom utvrđena namjena, u ovom slučaju to su prihodi od doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje. U ovom periodu Fond je takođe evidentirao i opšte prihode, prihode kojima su finansirani rashodi za penzije i to 189,82 miliona eura što iznosi 28,31 odsto ukupnih rashoda, što znači da je deficit Fonda za jedanaest mjeseci ove godine 28,31 odsto ili nominalno 189,82 miliona eura. Navedeni deficit je i nominalno i procentualno veći nego prethodne godine. Ovakav podatak je u Fondu očekivan i posljedica je izmjena i dopuna Zakona o PIO, koji se primjenjuje od 1.1.2024. godine, zbog povećanja minimalne penzije na 450 eura i isplate razlike svim penzionerima čija se penzija u momentu primjene ovog propisa kretala u intervalu od ranijeg do sada važećeg iznosa najniže penzije od 450 eura. S obzirom da je oktobar 2024. mjesec kada je počela primjena izmjena i dopuna zakona o obaveznom socijalnom osiguranju, kojim je smanjena stopa doprinosa za zaposlene sa 15 na 10 odsto, i ukinuta stopa od 5,5 odsto na teret poslodavca, procjena je da će deficit do kraja godine procentualno ostati na nivou od oko 28 odsto ili nominalno oko 200 miliona eura.
Kakva je saradnja sa udruženjima penzionera?
Drobnjak: Fond PIO ima dobru saradnju sa udruženjima penzionera. Svi imaju isti tretman i svima su otvorena vrata za saradnju u korist svih penzionera Crne Gore.
Kako ocjenjujete trenutno stanje Fonda PIO Crne Gore? Koji su najveći izazovi s kojima se suočavate u upravljanju Fondom?
Drobnjak: Fond PIO predstavlja značajnu instituciju u zemlji s obzirom na ulogu, svrhu, broj korisnika i ukupan finansijski uticaj koji ima na državni budžet. Najveći kvalitet Fonda PIO su njegovi zaposleni. Imamo dosta iskusnih, vrhunskih radnika koji se bliže odlasku u penziju. Jedan od najvećih izazova je da se napravi kvalitetan transfer znanja na mlađe kolege koje treba da naslijede te poslove.
Koliko je Fond napredovao u procesu digitalizacije? Da li su građanima dostupne digitalne usluge poput online provjere penzionih računa?
Drobnjak: Moderna i efikasna javna uprava podrazumijeva brzu i kvalitetnu uslugu građanima, a jedna od mjera za postizanje ovog cilja je uvođenje lako dostupnih elektronskih servisa.
Fond PIO je prepoznao potrebu razvoja elektronskih usluga u više segmenata iz domena nadležnosti ove institucije, te je u prethodnom periodu sproveo modernizaciju informacionog sistema kako bi se, između ostalog, obezbijedili i preduslovi za digitalizaciju usluga koje se osiguranicima i korisnicima sada pružaju na tradicionalan način, najčešće uz potrebu ličnog prisustva stranke.
S tim u vezi, Strateški plan Fonda definisao je kao prioritet razvoj pet elektronskih usluga.
Elektronska usluga za pregled uplaćenih doprinosa, na osnovu M4 obrazaca, podrazumijeva mogućnost jednostavnog i brzog uvida u podatke o uplati doprinosa, elektronskim putem, bez potrebe odsustvovanja sa posla zbog obaveze ličnog dolaska u Fond. Osiguranici na ovaj način dobijaju mogućnost pravovremene reakcije na neuplaćene doprinose, kroz komunikaciju sa poslodavcem.
Druga planirana elektronska usluga odnosi se na obračun iznosa prava za buduće penzionere, odnosno na mogućnost da građani koji planiraju ostvariti ovo pravo, steknu uvid u visinu penzije i prije podnošenja zahtjeva. Penzije bi se obračunavale po opštim propisima i na osnovu staža evidentiranog u Fondu, a obračunati iznos bio bi informativnog karaktera, jer se zasniva samo na činjenicama koje su u tom momentu unesene u informacioni sistem Fonda.
Elektronska usluga provjere stanja predmeta u upravnom postupku za ostvarivanje prava omogućila bi strankama da u svakom trenutku imaju uvid u status njihovog zahtjeva za sticanje prava, dok bi elektronska usluga za uvid u isplatni karton pružila mogućnost korisnicima prava da prate mjesečne uplate i odbitke, čime bi im se olakšala kontrola ličnih primanja.
Kako gledate na razvoj privatnih penzionih fondova u Crnoj Gori? Da li vidite njihov potencijal kao dopunu postojećem sistemu?
Drobnjak: Privatni penzioni fondovi predstavljaju dodatnu mogućnost za povećanje kvaliteta života u trećoj starosnoj dobi. U prošlosti, na crnogorskom tržištu kapitala, postojala su dva privatna penziona fonda. Nakon određenog vremena, oni su prestali da rade. Činjenica je da su građani, za sada, bolje prihvatili štednju kroz životno osiguranje i to pokazuju konkretne cifre, broj građana koji štedi, ali i postojanje četiri kompanije koje se trenutno uspješno tim poslom bave u Crnoj Gori.
Potencijal za razvoj privatnih penzionih fondova definitivno postoji, jer se standard građana Crne Gore znatno poboljšao posljednjih nekoliko godina. Da li će neko doći na naše tržište prvenstveno zavisi od procjene finansijskih institucija koje se bave tim biznisom i tržišnog potencijala zemlje. Da bi pojedinci investirali u ovaj oblik štednje za starost, društva za upravljanje penzionim fondovima bi trebalo da budu sposobna ostvariti atraktivne prinose, a svakako veće prinose od stope inflacije u posmatranom periodu.
Elektronske usluge za banke, jedinstveni šalter i call centar
Drobnjak je najavio i da je planirano i uvođenje elektronske usluge za banke, odnosno povjerioce.
“Pored uvođenja elektronskih usluga, Fond je u cilju unapređenja rada sa strankama planirao i otvaranje jedinstvenog šaltera i uspostavljanje call centra. Sve navedene usluge, za sada, u Fondu PIO ne postoje. Prepoznali smo značaj njihovog uvođenja i plan je da u naredne dvije godine implementiramo ove elektronske usluge”, istakao je Drobnjak.
Izvor:CDM
