Foto:Shutterstock
Vitamin D je neophodan za mnoge tjelesne procese, ali prekomjerni unos, posebno putem suplemenata, može da ima ozbiljne neželjene efekte.
Naime, previše vitamina D u telu izaziva visok nivo kalcijuma u krvi, što dovodi do neželjenih simptoma.
Jedna od brojnih uloga vitamina D jeste da pomaže telu da apsorbuje kalcijum iz ishrane. Međutim, prekomerni unos vitamina D dovodi do toga da tijelo apsorbuje previše kalcijuma, što dovodi do neželjenih efekata od hiperkalcemije, kada kalcijum počinje da se skladišti u krvotoku umjesto u kostima.
U nastavku su pet neželjenih efekata viška vitamina D.
Gubitak apetita, mučnina i povraćanje
Gastrointestinalni (GI) simptomi su često prvi i najprimetniji simptomi viška vitamina D u tijelu. Jedan od najranijih znakova pretjeranog unosa vitamina D je osjećaj mučnine u stomaku.
Hiperkalcemija iritira digestivni sistem i može da izazove gubitak apetita, mučninu i povraćanje. Kako nivo kalcijuma raste, tijelo radi na tome da eliminiše višak, što može da se manifestuje kao neobični digestivni simptomi.
Osjetljivost usled opipavanja stomaka, takođe, može da bude znak trovanja vitaminom D.
Slabost, umor i pad raspoloženja
Osjećaj umora je nespecifičan simptom, što znači da može da ukazuje na niz problema. Međutim, jedan od razloga zašto višak vitamina D izaziva pojačan osjećaj umora je taj što visok nivo kalcijuma (koji se javlja posledično) remeti ravnotežu tečnosti i elektrolita u tijelu.
Vrtoglavica, razdražljivost ili malaksalost (opšti osjećaj lošeg raspoloženja), takođe se javljaju usled pretjeranog unosa vitamina D.
Često mokrenje i dehidracija
Primarna funkcija bubrega je da filtriraju krv i uklanjaju toksine i otpad iz tijela. Međutim, kada je nivo kalcijuma previsok, bubrezi moraju dodatno da rade kako bi eliminisali višak kalcijuma. Ovo opterećenje bubrega može da dovede do povećanog mokrenja, čak i ako se ne unosi dodatna količina tečnosti.
Iako je mokrenje neophodno za uklanjanje viška kalcijuma, češće mokrenje može na kraju da dovede do dehidracije i izazove simptome poput žeđi, umora ili glavobolje. Vremenom, dolazi i do primjetnih promjena na koži ili suve sluzokože, recimo u očima i nosu.
Bol u kostima i nakupljanje kalcijuma
Iako je vitamin D neophodan za održavanje jakih kostiju, previše ovog vitamina u tijelu može da ima suprotan efekat, što dovodi do bolova u kostima.
Visok unos vitamina D dovodi do povećane apsorpcije kalcijuma. Dok dio viška kalcijuma odlazi u krvotok, deo se takođe kalcifikuje u zglobovima, krvnim sudovima i mekim tkivima, i može da se manifestuje kao ukočenost ili bol.
Vremenom, prekomjerni nivo kalcijuma može da dovede do kamena u bubregu (tvrdih naslaga minerala i soli koje se razvijaju u bubrezima) ili oštećenja krvnih sudova i izazove kardiovaskularne probleme, uključujući nepravilan rad srca (aritmije).
Neurološki simptomi
Neurološki simptomi poput novonastale ili stalne konfuzije ili mentalne magle, takođe mogu da budu simptom visokog nivoa vitamina D i kalcijuma.
Hiperkalcemija može da poremeti nervnu signalizaciju i nivo tečnosti, uzrokujući konfuziju, dezorijentaciju, mentalnu maglu, probleme sa koncentracijom ili razdražljivost.
Faktori koji povećavaju rizik od neželjenih efekata
Neke osobe su podložnije neželjenim efektima suplemenata vitamina D od drugih, jer sledeća stanja povećavaju rizik od neželjenih efekata ovog vitamina:
Hiperparatireoidizam: Stanje u kojem paratiroidne (paraštitaste) žlezde proizvode previše paratiroidnog hormona (PTH), koji reguliše nivo kalcijuma u krvi i kostima. Prekomerni nivo PTH može da dovede do visokog nivoa kalcijuma i može da pojača efekte vitamina D na kalcijum u krvi.
Granulomatozne bolesti: Stanja poput sarkoidoze, koja uzrokuju pretjeranu reakciju imunog sistema, mogu da dovedu do toga da telo proizvodi previše aktivnog vitamina D. Uzimanje suplementa vitamina D bez konsultacije sa ljekarom može dovesti do toksičnosti.
Uzimanje drugih suplemenata: Ako se koristi više suplemenata, treba obratiti pažnju na ukupan unos vitamina D. Na primjer, mnogi multivitamini sadrže vitamin D, tako da uključivanje dodatnog suplementa vitamina D može značajno da poveća rizik od toksičnosti.
Upotreba određenih ljekova: Tiazidni diuretici, kao što su digoksin i diltiazem, koji pomažu tijelu da se oslobodi viška tečnosti, mogu da pogoršaju hiperkalcemiju. Ako postoji visok nivo kalcijuma zbog preteranog unosa vitamina D, uzimanje ovih ljekova sa suplementima vitamina D može da poveća rizik od nepravilnog otkucaja srca.
Koliko je vitamina D previše?
Preporučeni dnevni unos vitamina D je 600 međunarodnih jedinica (IU) za odrasle, odnosno prema uzrastu:
Za djecu do 12 mjeseci – 400 IU.
Za osobe od godinu dana do 70 godina – 600 IU.
Za osobe starije od 70 godina – 800 IU.
Preporučena dnevna doza vitamina D se generalno može postići konzumiranjem hrane, kao i izlaganjem suncu, a kada je potrebno i suplementacijom vitaminom D.
Opšta preporuka je da zdrava odrasla osoba ne bi trebalo da uzima više od 4.000 IU vitamina D dnevno.
Vitamin D u ishrani
Vitamin D je takozvani liposolubilni vitamin (rastvorljiv u masnoj sredini) i prisutan je u sledećim namirnicama:
Masniji mliječni proizvodi.
Riba poput haringe, skuše, papalina, sardina, lososa.
Žumance jaja.
Pečurke.
Cijeđena pomorandža.
Koliko je potrebno boraviti na suncu za sintezu vitamina D?
Vitamin D naziva se i sunčani vitamin, zato što ga organizam apsorbuje posredstvom sunčanih zraka.
“Približno 5 do 30 minuta izlaganja suncu na licu, rukama i nogama, posebno između 10 i 16 časova, dnevno ili najmanje dva puta nedjeljno bez protektivne kreme za sunčanje, je dovoljno za sintezu vitamina D. Kreme za sunčanje sa >SPF 8 blokiraju UVB zrake koji proizvode vitamin D”, rekla je za “Blic zdravlje” profesorka medicinske biohemije na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, specijalista kliničke biohemije dr Marija Matić.
“Prekomjerno izlaganje suncu ne uzrokuje trovanje vitaminom D, jer telo ograničava količinu ovog vitamina koji proizvodi. Dugotrajna i nekritična suplementacija vitaminom D u višku može dovesti do toksičnih efekata”, istakla je prof. dr Matić.
Ko ne bi trebalo da uzima suplemente vitamina D?
Vitamin D je važan hranljivi sastojak, ali neki ljudi treba da budu oprezni kada razmatraju suplemente vitamina D, na primjer:
Osobe sa postojećim medicinskim stanjima poput hiperkalcemije, hiperparatireoidizma ili granulomatoznih bolesti.
Oni koji uzimaju druge suplemente koji sadrže kalcijum ili vitamin D.
Osobe koje već imaju visok nivo vitamina D u krvi
Prije nego što se uključi suplementacija vitamina D, treba proveriti nivo vitamina u krvi i svakako pratiti uputstva ljekara u vezi sa dozom.
Izvor:DAN
