Foto:RTCG
Ovih dana izašla je iz štampe monografija „Molika u Crnoj Gori“ autora Dragana Markovića, dipl. inž. šumarstva i Dragana Otaševića, magistra šumarstva. Molika (Pinus peuce) je vrsta drveća koja sa botaničkog i šumarskog aspekta predstavlja jedan od nainteresantnijh elemenata dendroflore Balkanskog poluostrva.
Ona je tercijarni relikt i endemit Balkanskog poluostrva. Autohtona je u Crnoj Gori, Srbiji, Makedoniji, Bugarskoj, Albaniji i Grčkoj. Raste u visokim planinama na nadmorskoj visini od 1300 m do 2100 m.
Moliku je otkrio njemački botaničar Avgust Grizebah 1839. godine na Pelisteru u Makedoniji. U Crnoj Gori moliku je otkrio botaničar Josif Pančić 1871. godine u Vasojevićima na planini Sjekiririci iznad sela Gračanice.
Molika raste na planinama sjeveroistočne Crne Gore, uglavnom na centalnim Prokletijama i njenim produžecima u pravcu sjevera, koje čini više visokih planinskih vijenaca, kao i na Visitoru.
Areal molike u Crnoj Gori prostire se od Bjelasice na zapadu, Gusinja na jugu, do Belega (2006 mnv) na sjeveroistoku. Dužina ovog prostora po pravcu jugozapad-sjeveroistok, od Trojana do Belega, je oko 60 km.
(Foto: Olja Bulatović)Prostor je najširi na profilu Zeletin-Zastan, oko 22 km, a prema sjeveroistoku se sužava u vidu klina. Najsjevernije nalazište je iznad sela Bać, na padinama Belega (2006 m), koje je istovremeno i najistočnije.
Najjužnije nalazište molike je između katuna Zastan i granice sa Albanijom, a najzapadnije u Crnoj Gori, istovremeno i u njenom arealu, je sjeverno od Ursulovačkog jezera, na padinama Cmiljače (1962 m),
Centralni dio areala molike u Crnoj Gori nalazi se na planinama u krugu poluprečnika 15 km, sa centrom u Plavskom jezeru. Na ovom prostoru nalazi se oko 78% šuma molike od ukupne površine crnogorskih šuma molike.
Ovom prostoru pripadaju kompleksi molikovih šuma u slivu Lima: Zeletin, Visitor, Bor, Trokus, Bogićevica, Sjekirica i Mokra planina; u slivu Pećke Bistrice Babina gora i Vaganica, kao i šume molike na metohijskim Prokletijama u izvorišnom dijelu Pećke i Dečanske Bistrice.
Drugi, znatno manji, kompleks šuma molike nalazi se na sjevernim padinama Hajle, Štedimu i Žljebu.
Pored ova dva velika nalazišta, molika se javlja i u vidu manjih sastojina, na jugu pored granice sa Albanijom od Beliča do Trojana, zapadno od Kutske rijeke pored granice sa Albanijom od Žijeve glave do Mojana, i na krajnjem zapadu, na Bjelasici.
Sjeveroistočno od Hajle, na rastojanju oko 10 km, nalaze se sastojine molike, na padinama Belega, koje su najsjevernije, istovremeno i najistočnije nalazište molike u Crnoj Gori.
U vertikalnom smislu, šume molike u Crnoj Gori, izgrađuju visokoplaninski pojas koji se prostire od 1450m nadmorske visine do gornje granice šumske vegetacije, u zavisnosti od visine planinskog masiva.
(Foto: Olja Bulatović)Pojedinačno se molika spušta do 1040 m, kod Rožaja, sa desne strane rijeke Crnje, a najviša nadmorska visina na kojoj je registrovana molika u Crnoj Gori je 2180 m, na Zavoju iznad Jelenka.
Stare šume molike, prašumskog karaktera, sačuvane su još na manjoj površini na Zeletinu.
Najdeblje stablo molike nađeno je na Zeletinu, prečnika 188 cm, visine 25 m. Na Zeletinu je takođe kod jednog stabla molike procijenjena starost oko 650 godina. Najviša izmjerena visina je 36,5 m na Visitoru (Nenova gora). Na Zeletinu stabla prečnika preko 1 m nisu rijetkost.
Molika svojim ekološkim, ekofiziološkim i horološkim osobinama pripada ugroženom dijelu genofonda i zaslužuje zaštitu u okviru flore i vegetacije visokih planina.
Rešenjem Republičkog zavoda za zaštitu prirode (Sl.list CG 76/2006 ) stavljena je pod zaštitu čime je zabranjena njena sječa i korišćenje. Veliki dio šuma molike nalazi se u okviru NP Prokletije, šume od Trojana pored albanske granice do kote Tromeđa (2366 m) na Bogićevici.
Molika se, po svom habitusu, s pravom može nazvati kraljicom crnogorskih šuma. Razloga za to krunisanje ima više nego dovoljno. Elegantna piramidalna i gusta kruna i visoka i vitka stabla čine je posebnom.
(Foto: Olja Bulatović)Doda li se tome njena sivozelena boja i mekan dodir dugih četina, kao i položaj na kojem raste, prvenstveno na visokim, surovim planinama, onda je više nego jasno zbog čega se smatra kraljicom crnogorskih šuma. Košanin (1925) kaže „molika je najelegantniji bor evropske flore“.
Molika je kao tercijarni relikt i endemit Balkanskog poluostrva veoma značajna za očuvanje biološke raznovrsnosti. Njene šume koje se nalaze u gornjem visinskom pojasu planina, na veoma strmim padinama, značajan su faktor za zaštitu zemljišta od erozije.
Monografija „Molika u Crnoj Gori“ štampana je na 152 strane, sadrži 35 kolor fotografija, 41 tabelu i 24 kartografska prikaza. Za izradu monografije korišćene su i citirane 143 literaturne reference, od kojih su 117 bibliografske jedinice, 1 internet referenca, 5 planovi upravljanja i studija opravdanosti osnivanja, 20 dokumenata osnova za gazdovanje šumama (4 opštih osnova i 16 posebnih osnova).
Cilj izrade ovog djela je da doprinese boljem poznavanju staništa molike kao zaštićene vrste i unapređenju zaštite prirodnih vrijednosti staništa molike Monografija je prevedena na engleski jezik i štampana u dvije verzije, jednojezičnu i dvojezičnu.
Recenzenti Krstić, Medarević i Knežević, profesori Šumarskog fakulteta iz Beograda su ocijenili da je monografija koristna za šumarske stručnjake, stručnjake zaštite prirode i životne sredine, kao i upravljače zaštićenim područjima.
Izvor:RTCG
