Foto:Shutterstock
Krpelji su obično aktivni od proljeća do jeseni, posebno u šumskim ili travnatim područjima.
Šta je krpeljni encefalitis (TBE)?
Krpeljski encefalitis (TBE) je virusna bolest koju prenose krpelji. Većina ljudi nema ili ima simptome slične gripu, ali neki razvijaju neurološka stanja koja mogu da izazovu ozbiljne komplikacije, poput slabosti i paralize.
Virus krpeljnog encefalitisa (TBE) postoji u djelovima Azije i Evrope. ECDC – Evropski centar za prevenciju i kontrolu zaraznih bolesti objavio je 15. aprila novu mapu koja pokazuje da su žarišta za encefalitis koji prenose krpelji u EU uglavnom koncentrisana u centralnoj, istočnoj i sjevernoj Evropi, na osnovu stopa prijavljivanja slučajeva u 2023. godini.
Encefalitis koji izazivaju krpelji je bolest koja koja može da se spriječi vakcinom i koja pogađa centralni nervni sistem. Iako je virus već prisutan u mnogim evropskim zemljama, nekoliko regiona je nedavno prijavilo svoje prve slučajeve kod ljudi ili je primijetilo porast infekcija. Virus prvenstveno cirkuliše među krpeljima i malim sisarima. Ljudi i druge veće životinje mogu se zaraziti ubodom zaraženih krpelja.
Postoje tri podtipa encefalitisa koji prenose krpelji a razlikuju se u osnovu na to gdje se nalaze:
evropski
dalekoistočni
sibirski.
Simptomi i uzroci
Koji su simptomi krpeljnog encefalitisa?
Simptomi encefalitisa koji prenose krpelji se mogu javiti u dvije faze:
Početni simptomi počinju oko nedjelju dana od ugriza krpelja, a među njima su:
povišena tjelesna temperatura
glavobolja
bolovi u tijelu
umor
mučnina
gubitak apetita
Neurološki simptomi
Nekoliko dana do nedjelju dana kasnije – a ponekad čak i 20 dana nakon što se početni simptomi poboljšaju, mogu da se razviju neurološki simptomi:
groznica
povraćanje
osjetljivost na svjetlost (fotofobija)
konfuzija ili izmijenjeno mentalno stanje
slabost mišića
ukočen vrat
paraliza lica
napadi
Šta uzrokuje krpeljni encefalitis?
Krpeljni encefalitis uzrokuje virus TBEV – član roda Flavirus i porodice Flaviridae.
Ima tri podtipa:
Evropski – krpelji Ikodes ricinus (ricinus) šire evropski krpeljni enecefalitis, koji je poznat i kao zapadni TBE, u djelovima istočne, centralne i sjeverne Evrope. Najčešći je u Estoniji, Letoniji i Litvaniji.
Dalekoistočni – Ikodes persulcatus (tajga) krpelji šire ovaj virus. Poznat je i kao ruski proljećno-ljetnji encefalitis, a javlja se u djelovima istočne Rusije, Kine i Japana.
Sibirski – prenose ga isto Ikodes persulcatus krpelji u delovima Rusije, uključujući Sibir i region Urala, i neke djelove sjeveroistočne Evrope.
Evropski i sibirski podtipovi imaju manje šanse da dovedu do neuroloških komplikacija u poređenju sa podtipom dalekog istoka. Međutim, i sibirski podtip ponekad može da izazove dugotrajne ili hronične bolesti.
Kako se širi virusnog krpeljnog encefalitis?
Virus krpeljnog encefalitisa se širi ubodom zaraženih krpelja. Može da se dobije i i ispijanjem nepasterizovanog mleka i majčinog mlijeka kroz dojenje.
Komplikacije encefalitisa koji prenose krpelji
Glavne komplikacije encefalitisa koji prenose krpelji su oticanje mozga (encefalitis) i membrane oko mozga i kičmene moždine (meningitis).
Oni izazivaju drugu fazu simptoma i mogu dovesti do:
paralize
gubitka pamćenja
gubitka ravnoteže i koordinacije
problema sa govorom i jezikom
Dijagnoza i testovi
Kako se dijagnostikuje krpeljni encefalitis
Da bi dijagnostikovao krpeljni encefalitis, ljekar uzima u obzir simptome i nedavnu istoriju putovanja. Mogu da pitaju da li je pacijent boravio u Aziji ili Evropu gdje su krpelji koji nose ovaj virus uobičajeni.
Mogu da traže i test krvi ili lumbalnu punkciju da bi se potvrdila dijagnoza.
Liječenje krpeljnog encaflitisa
Ne postoji poseban tretman za encefalitis koji prenose krpelji. Pijenje puno tečnosti, odmaranje i uzimanje ljekova protiv bolova bez recepta mogu da ublaže simptome. Ukoliko je osoba ozbiljno bolesna, može da bude i hospitalizovana u bolnici. Nekim ljudima je potrebna mehanička ventilacija da bi im pomogla da dišu.
Stopa smrtnosti od krpeljnog encefalitisa?
Stopa mortaliteta (smrtnosti) od evropskog i sibirskog krpeljnog encefalitisa je manja od 3 odsto a za dalekoistočni je čak 35 odsto.
Kada se treba obratiti ljekaru?
Kod ljekara treba otići ukoliko se boravilo u oblasti gdje ima krpelja i razvili simptomi slični gripu. Obavezno se treba javiti ljekaru ili Hitnoj pomoći, ako se javi:
visoka temperatura – iznad 40 stepeni
teška glavobolja
konfuzija ili izmijenjeno mentalno stanje
otežano disanje
ekstremna slabost
paraliza
napadi.
Prevencija krpeljnog encefalitisa
Vakcinacija protiv krpeljnog encefalitisa je najbolji način za prevenciju infekcije.
Rizik od ujeda krpelja može da se smanji i:
nošenjem dugih pantalona, čarapa i košulja dugih rukava tokom boravka na otvorenom gdje bi moglo da bude krpelja nanošenje repelenata protiv buba
proveravanje svog i tijela kućnih ljubimaca da nema krpelja
korišćenje trave u dvorištu
izbegavanje nepasterizovanog mlijeka ili mliječnih proizvoda, poput sladoleda ili sira
Izvor:DAN
